Temel İslam bilimleri, dini konularda toplumun karşılaşmış olduğu meseleleri çözüme kavuşturmayı ve bu konuda insanları aydınlatmayı gaye edinmektedir. Bununla beraber yapılan araştırmalarda, ortaya çıkan güncel meseleleri ve çağın gereksinimlerini dikkate alarak topluma katkı sunmayı hedeflemektedir. Programımızın amacı, İslami ilimlere dair zengin literatürü tanıtmak, hem klasik İslami usul hem de günümüzde sosyal bilimler sahasında modern metodolojilerden de faydalanarak öğrencilere daha geniş bir bakış açısı kazandırmaktır. Ayrıca temel kaynaklara dayalı ve metodolojik süreçler dahilinde oluşturulan bilgi ve verileri topluma aktarmak ve art niyetli kesimlerin dini içerikleri kullanarak kendi lehlerine istismarda bulunmalarının önüne geçmektir.
Bölümdeki ana bilim dalları şu şekildedir:
Tefsir
İslam dininin temel kaynağı olan Kur’ân-ı Kerîm’in tarihini, bu kaynağın değişik açılardan incelenmesi sonucunda ortaya çıkan ve “Kur’ân İlimleri” ana başlığı altında toplanabilecek literatürü, Kur’ân’ın daha iyi anlaşılıp yorumlanmasının usûl ve metotlarını, tarih boyunca oluşan tefsir birikimini analitik bir yaklaşımla ele alan anabilim dalıdır. Bu anabilim dalının dersleri, Kur’ân imlâsının geçirdiği tarihî süreci, Kur’ân’ın teorik ve pratik olarak doğru okumanın esaslarını, onu sağlıklı bir şekilde yorumlamanın ilkelerini, Kur’ân’ın ele aldığı ana konuları, Müslüman toplumlarda tefsir ilminin oluşum ve gelişim tarihini, bu süreç boyunca oluşan eserleri, tefsir ilminin çağdaş yöntem ve problemlerini, ayrıca günümüz İslam dünyasında ve oryantalist bilim çevrelerinde gerçekleştirilen belli başlı Kur’ân araştırmalarını incelemeyi hedefler. Bu amaçları gerçekleştirmek üzere lisans programında Kur’ân-ı Okuma ve Tecvid yanında Tefsir Tarihi ve Usûlü, İlk Dönem Tefsir Metinleri, İlmî Tefsir, Kur’ân Tarihi, Kur’ân’ın Ana Konuları, Kur’ân Tilavet Tarzları, Tefsir Metinleri Tenkidi, Günümüz Tefsir Problemleri, Konulu Tefsir, Kur’ân Semantiği, Yakın Dönem Tefsir Metinleri, Kur’ân Tercüme Teknikleri, İcmâli Tefsir, Kur’ân Kıraatı, Kur’ân Metni Analizi, Tefsir Usûlü Metinleri, Öncü Tefsir Alimleri, Osmanlı Dönemi Müfessirleri, Meal Okumaları, Kur’ân’a Çağdaş Yaklaşımlar, Makamlı Kur’ân Okuma ve Lügavî Tefsir gibi dersler okutulmaktadır.
Hadis
İslam dininin Kur’ân-ı Kerîm’den sonra ikinci temel kaynağı kabul edilen Sünnet’in yazılı bilgi ve belgelerini teşkil eden hadis metinlerini, geçirdiği tarihî süreci de dikkate alarak, hadis usûlü kuralları çerçevesinde sened, metin ve muhteva açısından tetkik eden ve bunların güncel yorumlarını yapmaya ça- lışan anabilim dalıdır. Birey ve toplum olarak Müslümanların pratik hayatta ihtiyaç duyacakları düşünce ve davranış örneklerini sahih ve sağlam sünnet verilerine dayandırmak üzere, Hz. Peygamber’in söz, fiil ve ikrarlarından oluşan hadis metinlerini, bu alanın bilimsel amaç, araç ve yöntemlerini kullanmak suretiyle, tam özgünlüğü ile ortaya koymayı hedefler. Bu hedefe ulaşabilmek için Fakültemiz lisans programlarında Hadis, Hadis Tarihi ve Usûlü, Ahlak Hadisleri, Sahabe Bilgisi, Hadis ve Sünnette Çağdaş Yorumlar, Osmanlı’da Hadis, Öncü Hadis Alimleri, Sünen-i Tirmizî Okumaları, Hz. Peygamber’in Şemâili, Modern Dönem Hadis Çalışmaları, Günümüz Hadis Problemleri, Hadis Tetkiki, Sahih-i Müslim Okumaları gibi dersler okutulmaktadır.
İslam Mezhepleri Tarihi
İslam’ın siyasi, itikadi ve ameli sahadaki düşünce ekolleri diyebileceğimiz mezhepler, dinin anlaşılma biçimi ile ilgili farklılıkların kurumlaşması sonucu ortay çıkmış olan beşeri oluşumlardır. Siyasi, içtimai, iktisadi, tarihi, kültürel, coğrafi ve benzeri sebepler, din anlayışında birtakım farklılaşmalara yol açmıştır. Bu farlılaşmaların belirli bir süreç dâhilinde kurumsallaşması, görüşlerin sistematik nitelik kazanarak sosyo-kültürel yapıyı derinden etkilemesi ve oluşan mecrada, temel argümanları desteklemek ve temellendirmek amacıyla fikir üretilmeye başlanması, karşımıza mezhep olgusunu çıkarmıştır. İslam Mezhepleri Tarihi, siyasi ve itikadi gayelerle vücud bulmuş İslam’ın düşünce ekolleri olan bu beşeri oluşumları, bilimsel yöntemlerle inceleyen bir bilim dalıdır. İslam Mezhepleri Tarihi, bütün İslami anlayışları ve fikirleri bir araya toplayan bir bilim dalı olup, mezhepleri olduğu gibi inceler. Her mezhebi kendi kaynaklarına, kendi iddialarına göre ele alır ve tanıtır. Dolayısıyla da mezheplerin görüşlerini anlatırken objektif bir yaklaşım içindedir. İslam Mezhepleri Tarihi, geçmişte var olan fırkaların veya bugün yaşamakta olan mezhep ve çağdaş İslami akımların İslam’ı nasıl anladıklarını ortaya koymaya çalışır ve mezheplerin savunduğu fikirlerin tarihini, siyasi ve içtimai temellerini ortaya koyar. Böylece fırkalar arasındaki ihtilaf noktaları aydınlanır ve belki de gereksiz düşmanlıklar yerini dostluk ve ortak anlayışa bırakır.
İslam Hukuku
İslam dininin bireysel ve toplumsal hayata ilişkin hükümlerini, bu hükümler etrafında tarih içinde oluşan hukukî düşünce ve tecrübeyi mukayeseli ve tahlilci bir yaklaşımla ele alan İslam Hukuku Anabilim Dalı’nda okutulan derslerde, kişinin Allah’a karşı vecibelerinin amelî yönünün, Müslüman toplumlarda hukukun oluşum ve gelişim sürecinin, doktrin ve uygulama yönüyle hukuk geleneğinin, dinî-hukukî hükümlere ulaşmada izlenen metotların, ibadet ve hukuk alanına ait hükümlerin felsefî temellerinin, ayrıca modern hukuk düşüncesi ve bu alana ait temel kavram ve teorilerin tanıtılması hedeflenmiştir. Bu amaçla lisans programlarında Fıkıh, Fıkıh Usûlü, İslam Hukukuna Giriş, Fıkhın Genel İlkeleri, İslam Hukuku Tarihi, Klasik Fıkıh Metinleri, Kur’ân’da Fıkhî Kaynaklar, Ahkâm Ayetleri, İslam İbadet Esasları, Klasik Fıkıh Usûlü Metinleri, Osman- lı Hukuk Düzeni, Fıkıh ve İktisat, İslam Hukuk Metodolojisinde İçtihad Düşüncesi, İslam Miras Hukuku, Hikmet-i Teşrî, Günümüz Fıkıh Problemleri, Hukuk Başlangıcı, İhyâ Okumaları: İbadetlerin Gizemleri ve İslam İnsan Hakları ve Demokrasi gibi dersler okutulmaktadır.
Kelam
Kelam; en üstün Varlık’ı yani Allah’ı, varlık bakımından özüne ait niteliklerini ve kendi dışındaki varlıklarla ilişkisini konu edinen bir ilimdir. Bu yapısıyla Kelâm, İslam vahyi ile ortaya çıkan teolojik gerçeklikte Kur’ân’da tevhid kavramı ile ifade edilen inanç anlayışını ve İslam’ın “Ulûhiyet”, “Nübüvvet” ve “Meâd” olarak sistematize edilen diğer inanç konularını rasyonel olarak temellendirme çabalarını ifade eder. Bunun yanı sıra Kelâm, tüm tarihi boyunca olduğu gibi günümüzde de kesin delillerden hareket ederek dini inançları ortaya koymayı, bunlarla ilgili zihinlerde var olan şüpheleri ortadan kaldırmayı da hedeflemektedir. Kelam’ın önünde duran, ama ne kadar ilgilendiği tartışmalı olan bir diğer konu ise, toplumsal problemlere olan ilgisidir. Kelam’ın önüne hedef olarak Tanrı’yı ve Tanrısal olanı koyması ve Tanrı’yla ilgilenmeyi şerefli bir ilim olmasının temeli olarak görmesi, insanla ve insani olanla irtibatını zayıflatmıştır. Kelamın tarihsel dinamikleri içerisinde zayıf kalan toplumsal sorunlar Fakültemiz Kelam Anabilim Dalında temel ilgi alanı haline getirilmeye çalışılmaktadır. Bu çerçevede İnsan (Toplum), Tarih, Tabiat gibi temalar kelamın temel ilgili alanı olarak tanımlanmaktadır. Mevcut müfredat çerçevesinde Kelam, Lisans düzeyinde “Sistematik Kelam”, “Kelam Tarihi” ve “Günümüz Kelam Problemleri” adlarıyla okutulmaktadır. Sistematik Kelam dersinde, klasik kelam konuları Mutezile, Eş’ârî ve Maturidî Kelam sistemleri temelinde karşılaştırmalı olarak verilmektedir. “Kelam Tarihi” dersinde ise Kelam ilminin tarihsel gelişimi, kelamî görüşlerin ortaya çıktığı toplumsal, kültürel ve düşünsel dinamikler dikkate alınarak Kelam ile tarih arasındaki yapısal ilişki ortaya konmaktadır. “Günümüz Kelam Problemleri” dersinde de, Reenkarnasyon, Satanizm, Kök Hücre, Din-Bilim İlişkisi, Din-Siyaset İlişkisi ve Ateizm gibi çağdaş kelam sorunları ele alınmaktadır.
Tasavvuf
Tasavvuf insanın yaratıcısı ile olan bağlantısını ve manevî dünyasını ele alan bir bilimdir. Anabilim dalı olarak araştırmalarımızı yaparken insanın bu tür manevî ihtiyaçlarının giderilmesi ve bu ihtiyaçların sağlıklı bir din anlayışı zemininde çözümlenmesi amacı güdülmektedir. Bu amacın gerçekleşmesi için dinin bütün alt disiplinleriyle ve tüm insanî bilimlerin katkısından yararlanmasının zorunlu olduğuna inanıyoruz. Tasavvuf Tarihi, Türk kültürünün bir parçası olan tasavvufî akımları tarihî açıdan ele alarak inceler. Özellikle bu alan, kültürümüzün temel taşları sayılan Mevlanâ, Y?nus Emre, Hacı Bektaş-ı Velî gibi tüm insanlığa yön veren mutasavvıfların evrensel düşüncelerini günümüz insanına takdim etmektedir. Çağdaş insanın hemen her zaman ihtiyaç duyduğu adı geçen mutasavvıfların da ele aldığı barış, sevgi, kardeşlik, hoşgörü gibi temalar işlenmekte ve ülkemiz insanının dinî hayatına yansıtılmasına çalışılmaktadır. Diğer taraftan dinî hayatın der?nî yönünü oluşturan tasavvuf hakkında ilmî-akademik düzeyde araştırmalar yapılmakta ve insanımızın dinin temel değerleriyle çelişen durumlara düşmemesi için yayınlar çıkarılmaktadır. Ayrıca bu anabilim dalında Türk kültürünün bütün alanlarında etkili olmuş, düşünce hayatımızı hemen her alanda etkilemiş tasavvuf olgusunun, tarihî süreç içinde geçirdiği evreler irdelenmekte ve günümüz açısından değerlendirilmektedir. Bu anabilim dalında yapılan çalışmalar genç ilâhiyatçılara anlatılarak onların dini ve din kültürünü doğru öğrenip sağlıklı sentezlere ulaşmalarına katkıda bulunmaktadır.
Arap Dili ve Belagatı
İslam dininin temel kaynaklarını doğrudan anlayabilmek, Temel İslam Bilimleri ve kültür tarihi alanlarında yazılmış olan klasik ve modern eserleri inceleyebilmek için öncelikle en önemli kaynak dil olan Arapça’nın öğretilmesi, ayrıca bu eserlerdeki kavram ve dil inceliklerinin anlaşılması için de belâgat adı altında toplanan özellikle bu dile ait çeşitli disiplinlerin bilinmesi amacıyla bu anabilim dalı, Arapça’yı dil ve gramer olarak modern bilimsel yöntemler ve çağdaş araç-gereçlerle öğretmeye çalışmaktadır. Bu amaçla Arapça Hazırlık Eğitimi’nde Arapça Dilbilgisi, Arapça Dilbilgisi, Arapça Okuma-Anlama, Arapça Sözlü ve Yazılı Anlatım, Arapça Dinleme ve Anlatım; lisans kademesinde ise Arap Dili ve Edebiyatı, Klasik Arap Edebiyatı Metinleri, Arapça Klasik Metinler, Modern Arap Edebiyatı Metinleri, Arap Dili Belagatı, Medya Arapçası, Arapça Metin Çözümlemeleri, Arapça Türkçe Tercüme Teknikleri, Arapça’da Edebi Sanatlar dersleri okutulmaktadır.
Kur’ân-ı Kerim Okuma ve Kıraat
Kur'ân-ı Kerim’in kurallarına uygun biçimde okunması için Kur’an kelimeleri üzerindeki farklı okuyuşları konu alan Kıraat ilmi ve farklı kıraatların tanınması, Kur’an harflerinin fonetiği ile ilgili teorik bilgilerin yanı sıra bazı sûrelerin ezber pratiği, Kur'an'ın içeriği ve konu dağılımı ile ilgili temel bilgilerin kavranması konu edinir. Meslek hayatına başlayan önğrencilerin Kur’an’ı güzel ve taalimine uygun bir şekilde okuyabilmesi için gerekli becerilerin kazandırılmasını amaçlar. Ayrıca Kur’an’ın okunması ile ilgili farklı kıraatlerin tanıtılması ve okuyuş farklılıkları öğretilir. Bu okuyuş farklılıkların beraberinde getirdikleri farklı manaların fıkhi ve varsa kelami boyutlarına temas edilir.